برنامه‌ریزی برای کشت در باغ میوه
برنامه‌ریزی برای کشت در باغ میوه باید چگونه باشد:
برخلاف باغ‌های سبزیجات که نیاز به برنامه‌ریزی سالانه‌ی دقیق دارند، در باغ میوه نیازی به تغییرات مکرر نیست. اما در عوض، انتخاب آگاهانه‌ی نوع میوه، رقم (گونه‌ی اصلاح‌شده) و محل کاشت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
انتخاب درخت میوه: نوع، رقم، محل کاشت
درختان میوه و حتی درختچه‌های میوه‌ای جزو سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت باغبان محسوب می‌شوند – چرا که گاه تا چند دهه همراه‌تان خواهند بود. اشتباهاتی که در انتخاب نوع گیاه یا محل کاشت آن صورت می‌گیرد، ممکن است سال‌ها بعد آشکار شود.
گاهی درختی که در ابتدا کوچک و بی‌خطر به‌نظر می‌رسد، بعد از چند سال کل باغ را در سایه‌ی خود فرو می‌برد یا به علت نزدیکی به ساختمان‌ها و دیوارها، مشکلاتی ایجاد می‌کند. همچنین بعضی از گیاهان مانند توت‌فرنگی، تمایل به گسترش زیاد دارند و نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تری هستند.
اگرچه در باغ میوه نیازی به جابه‌جایی سالانه‌ی گیاهان نیست، اما نکته‌ی کلیدی این است که قبل از کاشت مجدد، از کاشت مکرر گونه‌ای خاص در همان محل خودداری شود – دقیقاً همان‌طور که در تناوب کشت در باغ سبزیجات مطرح است.
آب‌وهوا و سلیقه شخصی
چه سیب، گیلاس، گلابی یا فندق را انتخاب کنید، بستگی به سلیقه‌ی شما دارد، اما شرایط اقلیمی نیز نقشی مهم بازی می‌کند. برخی درختان میوه مانند هلو، زردآلو، انگور و گردو نیاز زیادی به گرما دارند و در برابر سرما حساس هستند. در مناطقی با سرمای زمستانی زیاد، بهتر است از گونه‌های مقاوم یا حتی درختچه‌هایی مانند انگور بی‌دانه استفاده شود.
انتخاب رقم مناسب
همان‌طور که در کشت سبزیجات رقم (گونه‌ی اصلاح‌شده) تأثیر زیادی بر کیفیت دارد، درختان میوه نیز چنین‌اند. ظاهر، طعم، زمان برداشت، مقاومت به آفات و بیماری‌ها و حتی تحمل سرما از جمله عوامل مهم در انتخاب رقم هستند. به‌عنوان نمونه، برخی ارقام سیب نسبت به بیماری «مونیلیا» یا پوسیدگی قهوه‌ای مقاوم‌اند.
گرده‌افشانی و انتخاب هم‌نشین
در بسیاری از موارد، تنها یک درخت میوه برای باردهی کافی نیست. برخی گونه‌ها (مثلاً اکثر سیب‌ها، گلابی‌ها، گیلاس‌ها و آلوها) نیاز به درخت دوم برای گرده‌افشانی دارند. بنابراین باید رقم دوم سازگار در همان نزدیکی کاشته شود. اگر در همسایگی باغ شما چنین درختی وجود ندارد، باید خودتان آن را در باغ بکارید.
فرم‌های مختلف درختان میوه و اهمیت پایه‌های درختی
📌 تصویر بالا چهار شکل متداول از درختان میوه را نشان می‌دهد (از چپ به راست):
-
درخت نیم‌تنه
-
درختچه میوه‌ای
-
درخت دوکی‌شکل
-
درخت ستونی
پایه‌های درخت و فرم رشد: چرا اهمیت دارند؟
درختان میوه معمولاً پیوندی هستند؛ به این معنا که از ترکیب دو گیاه متفاوت ساخته شده‌اند:
-
بخش بالایی (تاج یا پیوندک) که میوه‌دهی را تعیین می‌کند.
-
بخش پایینی (پایه یا ریشه‌دار) که وظیفه تغذیه و کنترل رشد را دارد.
این دو بخش در نقطه‌ای به نام محل پیوند به هم متصل می‌شوند که معمولاً کمی بالاتر از سطح خاک قرار دارد.
پایه‌ها معمولاً از گونه‌های مقاوم یا اصلاح‌شده انتخاب می‌شوند. آنها با کدهایی مانند M9 یا A2 شناخته می‌شوند که نوع کنترل رشد را مشخص می‌کنند:
-
برای درختان سیب: پایه‌های کوتاه مانند M9 یا پایه‌های بلندتر مانند A2
-
برای گلابی: اغلب از پایه‌های به‌مانند (Quitte A) استفاده می‌شود
-
برای گیلاس: از پایه‌های مخصوص آلبالو مانند ‘Gisela 5’ استفاده می‌شود
انتخاب صحیح نوع درخت و پایه چه مزایایی دارد؟
-
تعیین اندازه نهایی درخت
-
تنظیم باردهی و زمان برداشت
-
تأثیر بر سلامت ریشه و مقاومت نسبت به خاک یا بیماری‌ها
نکاتی برای کاشت موفق درختان میوه
-
برای اطمینان از گرده‌افشانی موفق، حداقل دو درخت از گونه‌های سازگار کنار هم کاشته شوند.
-
برخی درختان مانند سیب با رقم‌هایی مثل ‘Boskoop’ یا ‘Jonagold’ به‌تنهایی گرده‌افشان خوبی نیستند.
-
کیوی‌ها نیاز به یک بوته نر و یک بوته ماده در نزدیکی هم دارند.
-
درختچه‌های توت‌فرنگی یا گیلاس ترش معمولاً خودبارورند، اما کاشت یک رقم دیگر معمولاً محصول را افزایش می‌دهد.
فرم‌های مختلف درختان میوه
بررسی اجمالی برای گونه‌های یک‌ساله و دوساله
| نوع درخت | ارتفاع تنه هنگام پیوند | ارتفاع نهایی رشد | فاصله کاشت / نیاز به فضا |
|---|---|---|---|
| درختچه دوکی (Spindelbusch) | ۴۰–۶۰ سانتی‌متر | ۲–۲٫۵ متر | ۲–۳ متر؛ حدود ۸–۱۰ متر مربع |
| درختچه بوته‌ای (Buschbaum) | ۴۰–۶۰ سانتی‌متر | ۲٫۵–۴ متر | ۲٫۵–۴ متر؛ حدود ۸–۱۲ متر مربع |
| تنه‌کوتاه (Viertelstamm) | ۸۰–۱۰۰ سانتی‌متر | ۳–۵ متر | ۳–۷ متر؛ حدود ۱۵–۲۴ متر مربع |
| نیم‌تنه (Halbstamm) | ۱۰۰–۱۲۰ سانتی‌متر | ۵–۱۰ متر | ۵–۸ متر؛ حدود ۲۰–۲۵ متر مربع |
| تنه‌بلند (Hochstamm) | ۱۶۰–۱۸۰ سانتی‌متر | ۸–۱۵ متر | ۷–۱۲ متر؛ حدود ۲۵–۳۰ متر مربع |
توضیحات تکمیلی برای انتخاب فرم درخت:
۱. انتخاب پایه و فرم رشد:
هنگام انتخاب نوع درخت (مثلاً درختچه دوکی یا نیم‌تنه)، معمولاً پایه مناسب برای پیوند نیز در نظر گرفته می‌شود. با این حال، انتخاب پایه می‌تواند بر مقاومت در برابر سرما، زمان باردهی و تحمل خاک‌های سنگین یا آهکی تأثیر بگذارد.
۲. تناسب با فضای موجود:
انتخاب نوع درخت بیش از هر چیز به فضای در دسترس بستگی دارد. فرم‌های کوچکتر برای باغ‌های خانگی با فضای محدود مناسب‌اند و نیاز به نردبان یا ابزار خاص برای هرس و برداشت ندارند. در مقابل، درختان تنه‌بلند ممکن است تا ۱۰۰ سال عمر کرده و سالانه تا ۴۰۰ کیلوگرم میوه تولید کنند.
۳. زمان باردهی:
درختچه‌های کوتاه اغلب از سال اول یا دوم میوه می‌دهند، در حالی‌که درختان نیم‌تنه و تنه‌بلند معمولاً بین سال ششم تا دهم به بار کامل می‌رسند.
۴. فرم‌های خاص و مدرن:
در سال‌های اخیر، درختان پا کوتاه (Dwarf Bush Tree) محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند، به‌ویژه برای سیب، گلابی و هلو. این‌ها اغلب گونه‌های خاصی هستند که با هرس در ارتفاع ۱٫۵ متری نگه داشته می‌شوند.
نوعی دیگر از فرم خاص، درختان ستونی هستند که شاخه‌های بارده آنها نزدیک به تنه قرار دارد و برای فضاهای بسیار محدود ایده‌آل‌اند (مثلاً تراس یا حیاط‌های کوچک).
شکل‌دهی به درختان میوه و گونه‌های توت
انگور روی دیوار خانه – سنتی دیرینه
بالا کشیدن درخت انگور روی دیوار خانه، سنتی است که قرن‌ها قدمت دارد. این روش علاوه بر زیبایی بصری، فضای کشت و بهره‌وری باغ را نیز افزایش می‌دهد.
درختان میوه به صورت اسپالیه (تربیت شده روی دیوار یا داربست)
یکی از روش‌های محبوب در باغبانی حرفه‌ای، تربیت درختان میوه به شکل اسپالیه است. در این روش، شاخه‌های اصلی درخت تنها در یک سطح یا در دو جهت افقی رشد داده می‌شوند، که این امکان را می‌دهد درختان به راحتی بر روی دیوار خانه یا یک داربست مستقل هدایت شوند. این تکنیک به‌ویژه برای گونه‌های گرما‌دوست مانند گلابی، زردآلو و هلو که در برابر باد حساس‌تر هستند، بسیار مفید است. ولی برای سیب، آلو و گیلاس ترش نیز به‌خوبی جواب می‌دهد.
از ساده‌ترین فرم‌ها می‌توان به اسپالیه‌های ساده با شاخه‌های اصلی افقی یا تاج‌های سه‌گانه با یک شاخه‌ی مرکزی و دو شاخه‌ی جانبی اشاره کرد. اسپالیه‌های V شکل یا فرم بادبزنی نیز گزینه‌های محبوب دیگری هستند.
در مقابل، اسپالیه‌های تزئینی مانند فرم U یا فرم «پالمت» با خطوط افقی موازی نیازمند هرس و هدایت منظم، دقت در بستن شاخه‌ها و دانش فنی باغبانی هستند. برخی نهال‌فروشی‌ها درختانی را از پیش به این سبک شکل داده‌اند که می‌توان به‌راحتی تهیه کرد. همچنین می‌توان از گونه‌های اصلاح‌شده‌ی یک‌ساله یا درختچه‌های کوچک استفاده کرد.
گونه‌ها و فرم‌های رشد درختچه‌های توت
در مقایسه با درختان میوه، شکل‌دهی به درختچه‌های توت بسیار ساده‌تر است. این گیاهان معمولاً به شکل آزاد و بدون هرس سنگین رشد می‌کنند و ارتفاعی بین یک تا دو متر دارند. فاصله‌ی کاشت مناسب بین آنها معمولاً ۱.۵ تا ۲ متر است. این بوته‌ها می‌توانند ایستاده یا بر روی داربست‌های ساده رشد کنند.
درختچه‌های تزئینی روی پایه:
گونه‌هایی مانند انگورفرنگی (Johannisbeere) و توت‌فرنگی در صورتی که روی پایه‌های کوتاه یا بلند پیوند زده شوند، ظاهری شبیه درخت پیدا کرده و بسیار تزئینی خواهند بود. گونه‌هایی که روی پایه بلند پیوند زده می‌شوند، بین ۸۰ تا ۹۰ سانتی‌متر ارتفاع دارند و پایه‌های کوتاه‌تر حدود ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر طول دارند.
فرم‌های ستونی و ایستاده:
در سال‌های اخیر، گونه‌هایی از انگورفرنگی و توت‌فرنگی به‌صورت ستونی پرورش داده شده‌اند که برای فضاهای کوچک بسیار مناسب‌اند.
برای توت‌سیاه و تمشک:
این گیاهان معمولاً به داربست‌هایی نیاز دارند که هر ساله نوسازی می‌شوند و شاخه‌ها به‌صورت افقی روی آنها بسته می‌شوند. به‌ویژه تمشک‌ها معمولاً به صورت ردیفی کاشته می‌شوند و داربست‌ها برای رشد منظم آنها ضروری‌اند.
برنامه‌ریزی برای کاشت در باغ میوه
برای درختچه‌ها و بوته‌های میوه‌ای مانند تمشک، حداقل به ۱.۵ متر فاصله کاشت نیاز است. انواع رونده‌ی آنها مانند تمشک‌های بلند و پیچکی حتی تا ۳.۵ متر فاصله می‌خواهند. در نتیجه، این گونه‌ها در صورت کشت فشرده به فضای زیادی نیاز دارند. برای صرفه‌جویی در فضا، بهتر است از انواع ایستاده‌ی آنها استفاده شود.
انگور و کیوی هم به عنوان گیاهان میوه‌ای پیچک‌دار به شمار می‌روند و نیازمند سازه‌هایی مانند دیوار، داربست یا پرگولا برای رشد هستند. انگور را می‌توان به شکل فشرده نیز پرورش داد، مانند آنچه در تاکستان‌های تجاری رایج است. در مورد گیاه کیوی، برای تولید میوه‌های ماده، نیاز به کاشت یک بوته‌ی نر به‌منظور گرده‌افشانی خواهید داشت.
بوته‌های انگور و کیوی بسته به گونه، به فضای ۳ تا ۵ متر نیاز دارند. حتی اگر ارتفاع آنها زیاد باشد، همچنان باید برای آنها فضای مشخصی در باغ در نظر گرفت. اگرچه فضای افقی کمی اشغال می‌کنند، اما در قیمت‌گذاری میوه‌ها جزو محصولات گران محسوب می‌شوند. همچنین همانند بلوبری، به خاکی اسیدی و بدون آهک نیاز دارند.
شکل‌های فروش و نکات خرید نهال میوه
درختان و بوته‌ها معمولاً به سه شکل عرضه می‌شوند:
-
نهال ریشه‌لخت: این نهال‌ها بدون خاک در پاییز یا اوایل بهار عرضه می‌شوند. آنها باید فقط در دوره‌ی استراحت گیاه (از اکتبر تا آوریل) کاشته شوند. این نوع نهال‌ها سریع‌تر در خاک جا می‌گیرند. هنگام خرید، باید ریشه‌ها سفید، سالم و پراکنده باشند.
-
نهال با ریشه بسته (بسته‌بندی‌شده): این گیاهان همراه با خاک و درون پارچه یا توری پیچیده شده‌اند. آنها نیز فقط در فصل سرد کاشته می‌شوند.
-
نهال گلدانی (کانتینری): این گیاهان از ابتدا در گلدان‌های پلاستیکی یا ظروف مقاوم رشد کرده‌اند و می‌توان آنها را در طول سال (به‌جز زمان یخبندان) کاشت. گلدان باید متناسب با اندازه ریشه باشد و ریشه‌ها نباید بیش از حد به هم پیچیده شده باشند.
نکاتی درباره نهال‌های میوه‌دار
نهال‌های میوه‌ای معمولاً به صورت دوساله عرضه می‌شوند که قبلاً تا پنج شاخه‌ی جانبی در تاج خود شکل داده‌اند. این نهال‌ها اغلب پیوندی هستند. می‌توان نهال‌هایی با تنه‌ی کوتاه یا انواع مخصوص پرورش روی داربست انتخاب کرد.
برای درختچه‌های میوه‌ای مانند انگور، توت‌فرنگی یا انواع بری (بلک‌بری، تمشک و…) باید حداقل سه تا پنج شاخه‌ی قوی در پایه داشته باشند.
توصیه برای خرید
اگر دقیقاً می‌دانید چه می‌خواهید، می‌توانید نهال موردنظر را از نهالستان تهیه کنید. نهالستان‌های تخصصی یا فروشگاه‌های اینترنتی معمولاً تنوع بیشتری ارائه می‌دهند و در مورد پایه‌های پیوندی و نوع درخت نیز مشاوره دقیق‌تری ارائه می‌کنند.
توصیه مهم: به نشانه‌ی “نهالستان‌های دارای تأییدیه توجه کنید.
بذرپاشی و کاشت گیاهان: گام اول برای برداشت موفق
کاشت و بذرپاشی دقیق و به‌موقع، نخستین گام‌های ضروری برای موفقیت در برداشت هستند. زمانی که نهال‌ها با سرعت و سلامت رشد کنند، مراقبت از آنها آسان‌تر است و همچنین کمتر در معرض بیماری‌ها و آفات قرار می‌گیرند.
زمان شروع کاشت
بسته به شرایط آب‌وهوایی و وضعیت خاک، سال زراعی می‌تواند از فوریه (اواخر بهمن) آغاز شود: با آماده‌سازی بستر کاشت، شروع پرورش نشاء یا حتی اولین کاشت‌های فضای باز تحت پوشش نایلون یا پارچه محافظ. از مارس و آوریل، فصل اصلی کاشت و بذرپاشی شروع می‌شود. در نهایت، در ماه مه، گیاهان گرما‌دوست نیز وارد زمین می‌شوند و پس از آن به‌زودی فصل سبزیجات پاییزه و زمستانه آغاز خواهد شد.
آماده‌سازی زمین برای کاشت
آیا خاک آماده است؟ اگر خاک نرم و یکنواخت شل شده باشد، ساختار مناسبی داشته باشد، و سطح آن غنی از هوموس و به خوبی خرد شده باشد، آنگاه شرایط ایده‌آلی برای بذر و نشا فراهم است.
-
اولین مرحله، شخم عمیق سالانه است که از طریق بیل‌زنی یا شخم بدون برگرداندن خاک انجام می‌شود (ترجیحاً در پاییز).
-
اگر این کار تا بهار انجام نشده باشد، باید حداقل دو هفته پیش از کاشت صورت گیرد تا خاک زمان کافی برای ته‌نشینی داشته باشد.
-
در خاک‌های یخ‌زده زمستانی نیز می‌توان این مرحله را در ژانویه انجام داد.
نکات مهم برای آماده‌سازی نهایی
-
زمان مناسب برای آماده‌سازی نهایی خاک باید زمانی باشد که خاک مرطوب ولی نه خیلی خیس باشد.
-
درست قبل از بذرپاشی یا کاشت، با خرد کردن توده‌های خاک سطحی و حذف علف‌های هرز، زمین را آماده کنید.
-
خاک را با شن کش (چنگک) صاف و هموار کنید.
ابزارهای پیشنهادی برای خاک‌های مختلف
-
در خاک‌های متوسط و دارای ساختار مناسب، استفاده از کولتیواتور یا ابزارهای دستی مشابه کافی است.
-
در خاک‌های سفت یا سنگی، استفاده از کِرال یا ابزارهای دندانه‌دار توصیه می‌شود.
-
اگر کلوخه‌های بزرگ باقی مانده باشد، آن را در چند مرحله با فاصله زمانی خرد کنید.
-
در مرحله نهایی، می‌توانید لایه‌ای از کمپوست سطحی روی خاک بریزید:
-
برای خاک‌های پرنیاز: سه لیتر کمپوست یا کود پوسیده دامی برای هر متر مربع.
-
برای خاک‌های کم‌نیاز: یک تا دو لیتر در هر متر مربع کافی است.
-
آماده‌سازی بستر خاک برای کاشت سبزیجات و گیاهان دارویی
برای داشتن محصولی سالم و پربار، آماده‌سازی خاک یکی از مهم‌ترین مراحل پیش از کاشت است. این آماده‌سازی باید حداقل پنج هفته قبل از کاشت انجام شود تا خاک فرصت کافی برای ته‌نشینی، تهویه و فعال شدن مواد مغذی داشته باشد.
اگر قصد استفاده از کود دامی تازه را دارید، توصیه می‌شود حتماً آن را در پاییز یا چند هفته پیش از کاشت با خاک مخلوط کرده و اجازه دهید که خوب تجزیه شود. کود خام ممکن است باعث جذب آفات یا سوختن گیاهان شود. بهترین گزینه استفاده از کمپوست کاملاً رسیده یا کود دامی پوسیده است.
پس از افزودن مواد مغذی، سطح خاک را باید صاف و هموار کرد. این کار از تشکیل گودال‌ها و برآمدگی‌ها جلوگیری کرده و شرایطی ایده‌آل برای جوانه‌زنی فراهم می‌کند. برای نرم‌کردن خاک و حذف توده‌ها، استفاده از شن‌کش و در موارد خاص یک پنجه‌کش فلزی می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
کاشت مستقیم در بستر خاک
بیشتر گیاهان یک‌ساله مانند سبزیجات و برخی گیاهان دارویی را می‌توان مستقیماً در زمین کاشت. بهترین زمان کاشت، زمانی است که خاک به طور طبیعی مرطوب است. بعد از یک باران ملایم، زمانی که سطح خاک کمی خشک شده باشد، بستر مناسبی برای بذرپاشی فراهم است.
چه گیاهانی را می‌توان به‌صورت مستقیم کاشت؟
در میان سبزیجات، گیاهانی مانند تربچه، هویج، اسفناج، شوید و گشنیز مناسب کاشت مستقیم در زمین هستند. در اواخر زمستان نیز می‌توان بذر برخی گونه‌ها مانند کاهو و شوید را با پوشش محافظ (نظیر پلاستیک شفاف یا فلیس باغبانی) کاشت.
اگر بذرها زود کاشته شوند، نه‌تنها زودتر برداشت می‌شوند، بلکه برخی آفات (مثل شپشک برگ) نیز کمتر فرصت تخم‌گذاری پیدا می‌کنند. با این حال، سرمای شدید ممکن است باعث توقف رشد گیاه شود. بنابراین پوشش محافظ در روزهای سرد کمک شایانی به سلامت نهال‌ها می‌کند.
آماده‌سازی خاک برای گیاهان دارویی
بیشتر گیاهان دارویی نیز مانند سبزیجات نیاز به خاکی سبک، نرم و غنی از مواد مغذی دارند. برای گونه‌های معمولی مانند جعفری، افزودن کمی کمپوست کافی است. اما برای گیاهان مدیترانه‌ای چندساله مانند آویشن و پونه کوهی، خاک باید نفوذپذیرتر باشد.
یک راهکار پیشنهادی:
در خاک‌های سنگین و رسی، می‌توان با افزودن ۱۰ تا ۲۰ لیتر شن ریز، ماسه یا پرلیت به ازای هر متر مربع، زهکشی را بهبود بخشید. این کار مانع از ایستایی آب و پوسیدگی ریشه می‌شود.
کاشت ردیفی در باغ سبزی و گیاهان دارویی
راهنمای مرحله‌به‌مرحله برای کاشت ردیفی :
-
سطح خاک را صاف و یکنواخت کرده و به ذرات ریز تبدیل کنید.
-
دانه‌ها را به‌طور یکنواخت در شیارهای از پیش کشیده‌شده بپاشید.
-
شیارها را با خاک بپوشانید و کمی فشار دهید تا تماس خاک با بذر بهتر برقرار شود.
روش کاشت ردیفی – توصیه‌های عملی
کاشت به روش ردیفی بسیار توصیه می‌شود، زیرا به کمک آن می‌توان ردیف‌ها را صاف و موازی قرار داد و بعدها نیز فواصل بین ردیف‌ها را راحت‌تر شخم زد یا وجین کرد. رعایت فاصله مناسب بین ردیف‌ها باعث می‌شود که گیاهان فضای کافی برای رشد داشته باشند و حتی بتوان در صورت لزوم آنها را تنک کرد (برداشتن برخی گیاهان برای ایجاد فضای بیشتر).
برای تعیین فاصله ردیف‌ها می‌توان از متر، چوب‌های اندازه‌گیری، چنگک یا ریسمان بین دو میخ استفاده کرد تا ردیف‌ها دقیق و مستقیم باشند.
عمق کاشت بذر:
عمق شیار بسته به اندازه بذر متفاوت است:
-
برای بذرهای متوسط: ۱ تا ۲ سانتی‌متر
-
برای بذرهای درشت مثل لوبیا: حداکثر ۳ سانتی‌متر
برخی گیاهان نور‌دوست هستند و نباید زیاد با خاک پوشانده شوند. مانند: ریحان، شوید، کاهو، کرفس، جعفری و برخی گیاهان دارویی.
نکته:
این بذرها را فقط باید سبک روی خاک پاشید و به‌آرامی با یک تخته یا ابزار چوبی فشار داد تا کمی در خاک قرار بگیرند. در صورت نیاز، می‌توان روی بذرها مالچ سبک یا تور محافظ کشید تا از پرندگان محافظت شوند.
بذرهای نشان‌گذار :
برای بذرهایی که دیرتر جوانه می‌زنند (مثل هویج و جعفری)، می‌توان همزمان بذرهایی که زودتر رشد می‌کنند (مثل تربچه یا کاهو) را در همان ردیف کاشت تا محل کاشت قابل مشاهده شود و از آن به‌عنوان “نشان‌گر” استفاده کرد. این کار به وجین زودهنگام کمک می‌کند و فضای ردیف بهتر مشخص می‌شود.
نکات پایانی:
-
بعد از کاشت، خاک را سبک فشار دهید و آبیاری کنید.
-
در صورت نیاز، روی ردیف‌ها را با پارچه یا نمد باغی بپوشانید تا بذرها رطوبت بیشتری حفظ کنند.
-
بذرهایی مانند تربچه فقط چند روز برای جوانه‌زنی نیاز دارند، اما بذرهای دیرجوانه مانند هویج گاهی تا دو هفته زمان می‌برند.
🌱 کاشت بذر: نکات کلیدی برای کاشت موفق
تنک‌کردن (جدا کردن جوانه‌های اضافی)
پس از آن‌که جوانه‌ها برگ‌های واقعی خود را تولید کردند، زمان آن می‌رسد که گیاهان ضعیف‌تر را حذف کرده و فاصله مناسب برای رشد بهتر را فراهم کنیم. اگر از نوار بذر استفاده می‌کنید، این مرحله بسیار ساده می‌شود؛ کافی است نوارها را در طول شیار خاک قرار دهید و انتهای آنها را با خاک بپوشانید. سپس خاک را مرطوب کرده و روی بذرها خاک بیشتری بریزید.
انواع روش‌های کاشت بذر
کاشت حفره‌ای :
در این روش، چند بذر (معمولاً ۲ تا ۶ عدد) به صورت گروهی در یک نقطه کاشته می‌شوند. این روش برای لوبیا، نخود، خیار و ذرت بسیار مناسب است و باعث می‌شود جوانه‌ها به یکدیگر تکیه داده و بهتر رشد کنند.
پاشش گسترده :
برای گیاهانی که نیاز به نظم ردیفی ندارند، مانند گیاهان پوششی و برخی سبزی‌ها، کاشت گسترده توصیه می‌شود. برای مثال، شوید با این روش بسیار خوب رشد می‌کند. در این حالت بذرها به صورت پراکنده روی خاک پاشیده شده و سپس با خاک نرم پوشانده می‌شوند. این روش برای اسفناج و کاهو نیز مناسب است.
🌿 پیش‌کاشت در خانه: تولید نشا
برای سبزیجات حساس به سرما مانند گوجه‌فرنگی و فلفل، پیش‌کاشت در محیط گرم (خانه یا گلخانه) ضروری است. اگر این گیاهان را مستقیماً در زمین و پس از گرم‌شدن هوا بکارید، محصول قابل توجهی نخواهید داشت.
پیش‌کاشت همچنین برای گیاهانی با زمان رشد طولانی مانند کاهو یا کرفس نیز مفید است، زیرا به آنها پیشرفت رشدی می‌دهد و زمان برداشت را جلو می‌اندازد.
🏷 نگهداری بذرهای باقی‌مانده
اغلب همه بذرهای داخل بسته مصرف نمی‌شوند. برای نگهداری مؤثر آنها به نکات زیر توجه کنید:
-
شرایط نگهداری: خشک، خنک (بین ۲ تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد) و تاریک
-
بسته‌بندی مناسب: شیشه‌های پیچ‌دار تیره یا ظروف پلاستیکی درب‌دار
دوام بذرها:
-
بذرهایی مانند جعفری، تره‌فرنگی، شوید و کرفس، در سال دوم قدرت جوانه‌زنی خود را تا حد زیادی از دست می‌دهند.
-
بذرهایی مانند گوجه‌فرنگی، خیار، کلم و ریحان می‌توانند تا ۴ یا حتی ۵ سال قابل استفاده باقی بمانند.
محافظت از گیاهان با استفاده از نایلون، پارچه‌های مخصوص و توری‌های کشاورزی
در باغبانی، استفاده از انواع پارچه‌های کشاورزی، پلاستیک‌ها و توری‌ها روش مؤثری برای محافظت گیاهان جوان در برابر سرما به شمار می‌رود. این ابزارها به خصوص در بهار و پاییز کمک می‌کنند تا کشت‌های دیررس یا محصولات زمستانی از یخ‌زدگی در امان بمانند.
چه زمانی از پوشش‌ها استفاده کنیم؟
-
اوایل بهار: برای محافظت از بذرها و نشاهای زودکاشت.
-
اواخر پاییز: برای نگهداری از سبزیجاتی که برداشت آنها نزدیک به زمستان است.
-
زمستان: برای مراقبت از گیاهان چندساله معطر در برابر یخ‌زدگی.
پوشش‌ها معمولاً فقط در دوره‌های بحرانی چند هفته‌ای استفاده می‌شوند و به‌محض عبور از دوره سرما، برداشته می‌شوند.
گرمای خاک با پوشش‌های مالچ و پارچه‌های ویژه
برای گیاهان گرماپسند مانند فلفل، بادمجان و خیار، استفاده از پوشش‌های سیاه‌رنگ مالچ یا نایلون کمک می‌کند تا:
-
گرمای خورشید بهتر جذب شود.
-
خاک گرم‌تر بماند.
-
رشد ریشه‌ها بهتر صورت گیرد.
نکته مهم: این پوشش‌ها معمولاً دارای بریدگی‌هایی هستند تا هنگام کاشت نشاها، گیاهان از طریق آنها بیرون زده و آبیاری و کوددهی راحت‌تر انجام شود.
جنس و ساختار پوشش‌ها
-
پارچه‌های کشاورزی :
-
معمولاً از پلی‌اتیلن (PE) یا پلی‌پروپیلن (PP) تولید می‌شوند.
-
سبک و قابل عبور برای هوا و نور هستند.
-
رطوبت خاک را حفظ کرده و تا ۵ درجه سانتی‌گراد دمای خاک را افزایش می‌دهند.
-
-
نایلون‌های کشاورزی :
-
در برابر باد مقاوم‌ترند.
-
شفاف‌ترند و نور بیشتری عبور می‌دهند.
-
نسبت به پارچه‌ها رطوبت را کمتر نگه می‌دارند و بیشتر برای پوشش‌های طولانی‌مدت مناسبند.
-
شیوه‌های کاشت: خطی یا فشرده؟
در تصویر پایین صفحه، دو روش رایج کاشت نمایش داده شده است:
-
کاشت ردیفی (معمول برای بیشتر سبزیجات)
-
کاشت متراکم (صرفه‌جویی در فضا با کاشت مثلثی یا لوزی‌شکل)
کاشت در مالچ یا پوشش های گیاهی (Vlies)
مراحل کاشت گیاه در پوشش محافظتی:
-
آماده‌سازی محل کاشت: با ایجاد برش‌های صلیبی روی لایه‌ی پوششی، محل قرار دادن نهال مشخص می‌شود.
-
کاشتن نهال: گوشه‌های برش را به کناری زده، گودال کوچکی حفر کرده و گیاه را در آن قرار می‌دهیم.
-
آبیاری و کوددهی: آبیاری مستقیماً از طریق شکاف انجام می‌گیرد. در صورت نیاز، می‌توان کود هم اضافه کرد.
ویژگی‌های پوشش‌های پلاستیکی و پارچه‌ای
پوشش‌های پلاستیکی که از پلی‌اتیلن تهیه شده‌اند، اغلب در برابر UV مقاوم‌اند. انواع بدون سوراخ برای پوشش موقتی مفید هستند – مثلاً در برابر سرمای بهاره. اما اگر مدت زیادی روی گیاهان باقی بمانند، به‌دلیل تجمع گرما در روزهای آفتابی ممکن است به گیاه آسیب بزنند.
پوشش‌های سوراخ‌دار دارای سوراخ‌های ریز (معمولاً ۵۰۰ عدد در هر متر مربع) هستند که تبادل هوا را ممکن می‌سازند و می‌توانند تا سه تا چهار هفته استفاده شوند. با این حال، آبیاری باید از کناره‌ها انجام شود و در روزهای گرم نیز نیاز به تهویه دارند.
پوشش‌های شکاف‌دار (Schlitzfolien):
این نوع پوشش‌ها حدود ۲۰۰۰ شکاف ریز در هر متر مربع دارند که با رشد گیاهان بازتر می‌شوند و هوا را عبور می‌دهند. از مزایای این نوع پوشش می‌توان به تهویه خودکار، حفاظت در برابر سرما، و مقاومت در برابر آفات و حشرات اشاره کرد. با این حال، تمیز کردن و استفاده مجدد از آنها دشوار است.
برای استفاده بهتر، این پوشش‌ها را با تخته یا سنگ در لبه‌ها محکم کرده و در صورت نیاز، آنها را روی قوس‌های سیمی یا قوس‌های پلاستیکی کشیده و فیکس می‌کنند.
تونل‌های پلاستیکی و پوشش‌های قوسی
تونل‌های پلاستیکی یا پارچه‌ای با استفاده از قوس‌هایی از مفتول یا میله‌های فنری شکل می‌گیرند و در فواصل ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متری در زمین نصب می‌شوند.
مزایا:
-
مانند گلخانه‌های کوچک عمل می‌کنند.
-
مناسب برای گیاهان حساس مانند گوجه‌فرنگی و فلفل هستند.
-
لایه‌ی گرم هوا درون تونل باعث عایق حرارتی عالی می‌شود.
با این حال، این تونل‌ها باید در روزهای گرم تهویه شوند. برای این کار، می‌توان کل پوشش را بالا زد یا از جلو باز کرد. در برخی مدل‌ها، از پوشش‌های زیپ‌دار یا تونلی ویژه گوجه‌فرنگی استفاده می‌شود که امکان تهویه و تنظیم دما را فراهم می‌کند.
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)