مراقبت و نگهداری از گیاهان

مراقبت و نگهداری از گیاهان

مراقبت و نگهداری از گیاهان:

اگر بذرها به‌درستی کاشته و نهال‌ها با دقت پرورش داده شوند، باید آن‌ها را با آبیاری کافی و توجه منظم تقویت کرد. با دور نگه داشتن علف‌های هرز قوی و حلزون‌ها، مسیر رسیدن به یک برداشت خوب هموارتر خواهد شد.

آبیاری و تأمین رطوبت

گیاهانی مانند مریم‌گلی و آویشن که بومی مناطق مدیترانه‌ای هستند، به خشکی مقاوم‌اند. آن‌ها حتی در دوره‌های گرم و خشک هم نیاز چندانی به آب ندارند. با این حال، آبیاری گه‌گاهی می‌تواند مفید باشد. سایر سبزیجات و گیاهان اما به خشکی طولانی حساس‌اند. برخی از آن‌ها بعد از تنها چند روز بدون آب، پژمرده شده یا برگ‌هایشان می‌سوزد و دیگر به حالت اولیه برنمی‌گردند. در برخی موارد رشد متوقف می‌شود یا سبزیجات برگ‌دار مثل کاهو به‌سرعت گل می‌دهند و کیفیت خود را از دست می‌دهند. همچنین، ریشه‌ها، غده‌ها و میوه‌ها در میوه‌جات ممکن است ناقص شکل بگیرند یا بترکند.

آبیاری بیش از حد هم می‌تواند مشکل‌ساز باشد. خیس بودن مداوم برگ، گل و میوه‌ها باعث گسترش قارچ‌ها می‌شود. خاک بیش‌ازحد مرطوب نیز موجب پوسیدگی ریشه، پیاز و غده‌ها خواهد شد.

بهترین راه آبیاری این است که با کمترین میزان تبخیر و دقیقاً جایی آب داده شود که نیاز است، یعنی اطراف ریشه‌ها. پیش از آبیاری، سطح خاک را کمی شل کنید.

شل کردن خاک و کنترل علف‌های هرز

وقتی سطح خاک سفت شده یا بین گیاهان پوسته می‌زند، هوا و آب به سختی به ریشه‌ها می‌رسد. این وضعیت همچنین باعث اختلال در فعالیت ارگانیسم‌های خاک می‌شود که مسئول تجزیه مواد آلی و تأمین مواد مغذی از طریق کود و کمپوست هستند.

برای پیشگیری از این مشکل، به‌طور منظم خاک بین ردیف‌ها یا اطراف گیاهان را با ابزارهایی مثل بیلچه، کولتیواتور یا پنجه‌بوته شل کنید. این کار همچنین به کنترل علف‌های هرز کمک می‌کند. در اطراف نشاها و گیاهان جوان، بهتر است با ابزارهای دستی کوچک، خاک را با دقت و بدون آسیب شل نمایید.

---

آبیاری دقیق: درست در ناحیه ریشه

برای آبیاری مؤثر، بهتر است بدون استفاده از سری پخش‌کننده (آبپاش)، مستقیماً در ناحیه ریشه‌ی گیاهان آب بدهید تا آب دقیقاً به جایی برسد که مورد نیاز است.

وجین و پوشش خاک با مالچ

هنگام وجین در میان پیازها یا ریشه‌ها دقت کنید تا به گیاهان آسیب نزنید. وقتی گیاهان به‌خوبی رشد کرده‌اند و دیگر خطر حمله حلزون وجود ندارد، می‌توان فضاهای بین آن‌ها را با مالچ پوشاند . این کار نیاز به وجین مداوم را کاهش می‌دهد.

مالچ علاوه بر حفظ رطوبت، از رشد علف‌های هرز بین گیاهان هم جلوگیری می‌کند. البته باید مراقب بود و علف‌های هرز را سریعاً حذف کرد. برخی، مثل علف مرغ، می‌توانند رقابت شدیدی با گیاهان کاشته‌شده داشته باشند و آن‌ها را تحت فشار قرار دهند.

علاوه بر آن، علف‌های هرز ممکن است میزبان آفات و بیماری‌ها باشند. به همین دلیل حذف کامل و مداوم آن‌ها، به‌ویژه گونه‌های مقاوم مانند تاج‌خروس، شیرپنبه، پیچک، و خارخاسک ضروری است.

---

مواد مغذی: آنچه گیاهان نیاز دارند

همان‌طور که انسان برای رشد و فعالیت نیاز به مواد غذایی دارد، گیاهان نیز برای رشد، فتوسنتز و تولید میوه و بذر به عناصر غذایی نیاز دارند. مهم‌ترین عناصر برای گیاهان، کربن‌دی‌اکسید، آب و اکسیژن هستند که از هوا و خاک جذب می‌شوند. با نور خورشید، گیاهان کربوهیدرات‌هایی مانند قند و نشاسته تولید می‌کنند. این فرایند همان فتوسنتز است.

اما علاوه بر این، گیاهان برای رشد به عناصر غذایی دیگری نیز نیاز دارند که از طریق خاک (به‌صورت آلی یا معدنی) تأمین می‌شوند. از طریق کوددهی و افزودن کمپوست، این عناصر قابل جایگزینی هستند. همچنین با برداشت محصولات یا بارندگی شدید، بخشی از این مواد از خاک خارج می‌شود.

برای جلوگیری از کمبود، باید از کودهای حاوی عناصر اصلی مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم، منیزیم، کلسیم و گوگرد استفاده کرد. این عناصر را «مواد مغذی اصلی» می‌نامند، زیرا برای گیاه ضروری هستند و کمبود آن‌ها به‌سرعت در رشد گیاه نمایان می‌شود.

نیتروژن (ازت): محرک رشد قوی

نیتروژن (N)، یکی از عناصر کلیدی در کودهای کشاورزی است. این عنصر معمولاً به‌صورت ترکیب‌های آلی یا به شکل نیترات (NO₃⁻) و آمونیوم (NH₄⁺) در دسترس گیاه قرار می‌گیرد. گیاهان عمدتاً نیتروژن را به‌صورت نیترات جذب می‌کنند. این عنصر نقشی اساسی در رشد برگ، ساقه و شاخه‌ها دارد و به تولید سبزینه‌ی پررنگ کمک می‌کند.

❗ کمبود نیتروژن باعث می‌شود گیاهان کوچک بمانند، برگ‌ها زرد شوند و رشد کلی ضعیف باشد – معمولاً این زردی از برگ‌های پیر شروع می‌شود.

❗ از طرف دیگر، مصرف بیش‌ازحد نیتروژن هم مشکل‌ساز است. در این حالت، برگ‌ها ممکن است سبز تیره، آبی یا خاکستری شوند، بافتی نرم و آبدار پیدا کنند، و رشد غیرتعادلی ساقه و برگ به قیمت کاهش گلدهی و میوه‌دهی رخ دهد. همچنین خطر بیماری‌های قارچی و آسیب‌پذیری نسبت به آفات افزایش می‌یابد.

از آنجا که نیترات درون گیاه به سرعت به پروتئین تبدیل نمی‌شود، کوددهی بیش از حد به‌ویژه در شرایط کم نور یا سرمای هوا، می‌تواند باعث انباشت نیترات شود – که برای سلامت انسان و محیط زیست (به‌ویژه منابع آب زیرزمینی) مضر است. این موضوع در کشت‌های گلخانه‌ای یا برداشت‌های پاییزه بیشتر دیده می‌شود.

---

آبیاری بهینه در باغچه‌ی سبزیجات

💧 در دوره‌های خشک، هر دو تا سه روز یک‌بار آبیاری کنید، به‌ویژه وقتی سطح خاک تا عمق ۵–۷ سانتی‌متر خشک شده است. استثنا: بذرها و نشاهای تازه کاشته‌شده که سطح خاک آن‌ها باید همیشه کمی مرطوب بماند.

💧 آبیاری کامل و عمیق انجام دهید، به‌طوری که گیاهان پهن‌برگ حدود ۱۰ تا ۲۰ لیتر آب در هر متر مربع دریافت کنند. این مقدار را طی چند مرحله و با وقفه‌های کوتاه بدهید تا خاک بهتر جذب کند.

💧 از آبیاری در گرمای ظهر خودداری کنید. بهترین زمان، صبح زود یا عصر هنگام است؛ اما نه خیلی دیر، چون رطوبت شبانه موجب بیماری‌های قارچی و جذب حلزون‌ها می‌شود.

💧 ترجیحاً بدون استفاده از آبپاش آبیاری کنید و آب را مستقیماً در ناحیه ریشه بریزید تا برگ‌ها خیس نشوند و احتمال بیماری کاهش یابد.

مواد مغذی ضروری برای رشد سالم گیاهان

فسفر ( P)
فسفر به شکل فسفات (P₂O₅) در کودها موجود است و نقشی حیاتی در رشد ریشه، شکوفه‌دهی، تشکیل میوه و تولید انرژی ایفا می‌کند. کمبود فسفر باعث می‌شود رشد میوه‌ها متوقف شود و برگ‌ها کوچک، ضخیم و تیره شوند، گاهی مایل به قرمز. مقدار بیش‌ازحد فسفر در خاک، جذب نیتروژن، آهن و روی را کاهش داده و می‌تواند منابع آبی را آلوده کند.

پتاسیم ( K)
پتاسیم (به شکل سولفات پتاسیم یا سایر کودهای حاوی K) به تنظیم تعادل آبی گیاه، انتقال مواد مغذی و مقاومت در برابر سرما و آفات کمک می‌کند. کمبود پتاسیم باعث زرد شدن لبه برگ‌ها، پیچیدگی برگ‌ها و در نهایت قهوه‌ای و خشک شدن آن‌ها می‌شود. بیش‌بود آن جذب منیزیم و کلسیم را مختل می‌کند.

منیزیم (Mg)
منیزیم یکی از اجزای کلروفیل است و برای ساخت پروتئین و سوخت‌وساز حیاتی است. کمبود منیزیم باعث زردی برگ‌های پیر و در ادامه زردی سایر برگ‌ها می‌شود. برگ‌ها ابتدا بین رگبرگ‌ها زرد شده و سپس سبز باقی‌مانده در رگبرگ‌ها باقی می‌ماند.

کلسیم ( Ca)
کلسیم برای رشد سلولی، استحکام دیواره‌های سلولی و ساختار خاک اهمیت دارد. کمبود آن باعث بدشکلی میوه‌ها، پوسیدگی انتهایی در گوجه‌فرنگی و فلفل، و نقاط قهوه‌ای در سبزیجات برگی می‌شود. این کمبود معمولاً به دلیل جذب ناکافی کلسیم، آبیاری بیش‌ازحد یا تداخل با دیگر مواد غذایی اتفاق می‌افتد.

گوگرد (S)
گوگرد نیز مانند نیتروژن برای ساخت پروتئین و آنزیم‌ها ضروری است. معمولاً از طریق کمپوست و کودهای آلی وارد خاک می‌شود. کمبود آن نادر است ولی باعث زردی برگ‌های جوان می‌شود.

عناصر کم‌نیاز 
عناصر ریزمغذی مانند بور (B)، آهن (Fe)، مس (Cu)، منگنز (Mn)، مولیبدن (Mo) و روی (Zn) به مقدار کم مورد نیاز هستند اما برای تنظیم فعالیت آنزیم‌ها و فرآیندهای متابولیکی ضروری‌اند. این عناصر نقش مهمی به‌عنوان کاتالیزور بیوشیمیایی دارند.

---

در مواقع ضروری: استفاده از علف‌کش‌ها

در باغ‌های خانگی فقط تعداد محدودی از علف‌کش‌ها مجاز هستند که اغلب بر پایه مواد طبیعی ساخته می‌شوند، برای محیط زیست بی‌خطرند و سریع تجزیه می‌شوند. برای گیاهان زراعی از اسید پلارگونیک و برای میوه‌ها از سرکه و اسیدهای چرب استفاده می‌شود.

این مواد فقط باید مستقیم و هدفمند روی علف‌های هرز اسپری شوند. اگر به گیاهان مجاور برسند، آن‌ها را نیز به شدت آسیب می‌زنند. اگر علف‌های هرز در میان سبزیجات یا گیاهان دارویی رشد کنند، استفاده از این مواد بسیار حساس است و بهتر است به‌جای آن به‌طور دستی فقط علف‌های هرز قوی را از باغچه‌های خالی حذف کرد.

پلارگونیک چیست؟

پلارگونیک اسید که با نام نونانوئیک اسید (Nonanoic acid) نیز شناخته می‌شود، یک اسید چرب با زنجیره متوسط است. فرمول شیمیایی آن C₉H₁₈O₂ و به صورت مایع روغنی بی‌رنگ تا زرد روشن وجود دارد. 

• فرمول شیمیایی: C₉H₁₈O₂. 
• شکل ظاهری: مایع روغنی زرد روشن. 
• کاربردها: به عنوان یک علف کش طبیعی، در صنایع مختلف مانند تولید روان‌کننده‌ها و رزین‌های آلکیدی و همچنین در صنایع نساجی و چرمی کاربرد دارد. 
• ویژگی‌ها: بویی تند و ناخوشایند دارد و به خوبی در حلال‌های آلی حل می‌شود. 

علائم کمبود مواد مغذی در گیاهان

تصویر بالا:
برگ‌های سیاه‌شده و سوخته، نشانه‌ای از کمبود پتاسیم (K) در گیاه سیب‌زمینی است.

تصویر پایین:
پوسیدگی انتهای گل در گوجه‌فرنگی و فلفل اغلب به دلیل کمبود کلسیم است که ناشی از آبیاری نامناسب یا جذب ناکافی کلسیم در خاک می‌باشد.

---

فرم‌های کود و ترکیبات کودی

تقریباً تمام مواد مغذی اصلی به‌صورت کودهای تکی در دسترس هستند؛ مثلاً اوره یا آرد شاخ برای رشد و هوموس‌سازی، یا آهن‌کلات برای رفع کمبود آهن در توت‌فرنگی و یا مولیبدنات برای خاک‌های فقیر.

کود کامل معمولاً ترکیبی از چند عنصر است که به‌صورت گرانول یا محلول به فروش می‌رسد. این کودها پایه‌ای برای تغذیه عمومی گیاهان هستند.

---

کمبود عناصر کمیاب

🔹 کمبود بور (B):
در خاک‌هایی با پتاسیم یا کلسیم بالا و خاک‌های شنی، ممکن است کمبود بور در گیاهانی مانند کلم، کرفس، چغندر و اسفناج دیده شود. برگ‌ها نازک، خشک و زرد می‌شوند. ساقه‌ها و غده‌ها نیز ممکن است دچار پوسیدگی داخلی شوند. در گل‌کلم، لکه‌های قهوه‌ای سیاه ظاهر شده و بافت خراب می‌شود.

🔹 کمبود مولیبدن (Mo):
در خاک‌های آهکی یا قلیایی بسیار رایج است، به‌ویژه برای گل‌کلم. برگ‌های بیرونی سفت و پیچ‌خورده می‌شوند و برگ‌های درونی چروک می‌خورند و رشد نمی‌کنند. مولیبدن برای رشد غده‌ها، حبوبات و کلروفیل‌سازی حیاتی است.

---

کودهای شور (نمکی): احتیاط در مصرف کلریدها

عناصر پتاسیم، منیزیم و کلسیم معمولاً به‌صورت نمک در کودها موجودند (مثل KCl یا MgCl₂). برای مقایسه بهتر، گاهی ترکیبات غیرکلریدی مثل سولفات‌ها یا اکسیدها (مانند CaO یا MgO) در بسته‌بندی‌ها مشخص می‌شود.

⚠️ گیاهان حساس به کلرید:
مانند توت‌فرنگی، انگور، فلفل، چغندر و کرفس، بهتر است با کودهای بدون کلرید تغذیه شوند، زیرا کلرید می‌تواند باعث سوختگی برگ‌ها یا کاهش کیفیت محصولات شود.

کودهای مایع و ترکیبی (NPK)

کودهای مایع ترکیبی که شامل سه عنصر اصلی نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) هستند، به‌طور دقیق با درصد مشخص عرضه می‌شوند. این کودها تحت عنوان NPK شناخته می‌شوند.

مثال: کود
روی بسته ممکن است نوشته شده باشد:

۱۲–۸–۱۶ (+۳+۱۰)
که به معنای:

• ۱۲٪ نیتروژن

• ۸٪ فسفر

• ۱۶٪ پتاسیم

• ۳٪ منیزیم

• ۱۰٪ گوگرد

• مقادیر جزئی آهن، روی و سایر عناصر کمیاب

این کودها از مواد معدنی طبیعی با فرایندهای شیمیایی (مثلاً فرآیند هابر-بوش) تهیه می‌شوند که آمونیاک را از نیتروژن هوا استخراج کرده و سپس به نیترات و آمونیوم تبدیل می‌کنند.

📈 از زمان معرفی این کودها، عملکرد محصولات کشاورزی افزایش چشمگیری یافت. به‌ویژه در کشت‌هایی مانند گوجه‌فرنگی، کلم و سایر صیفی‌جات.

---

چالش‌های زیست‌محیطی کودهای مصنوعی

با گذشت زمان، مشخص شد که استفاده‌ی بیش از حد از کودهای مصنوعی عوارضی دارد:

• نیترات اضافی به منابع آب و محصولات غذایی نشت می‌کند.

• فسفات و پتاسیم اضافی باعث اختلال در جذب دیگر مواد مغذی می‌شوند.

• ذخایر فسفات طبیعی در حال کاهش‌اند.

• تولید این کودها بسیار انرژی‌بر است و به تغییرات اقلیمی دامن می‌زند.

📷 تصویر پایین:
گل‌کلمی که دچار کمبود عنصر  بور  شده – بافت ساقه مرکزی قهوه‌ای و توخالی شده است.

---

کودهای آلی و طبیعی

در مقابل، کودهای آلی از بقایای گیاهی یا جانوری (مانند کمپوست، آرد شاخ و نعل، یا تفاله چغندر) تهیه می‌شوند. این مواد به مرور و با کمک فعالیت موجودات خاک‌زی، عناصر مغذی را آزاد می‌کنند.

مزایای کود آلی:

• کمک به تشکیل هوموس

• بهبود ساختار خاک

• مناسب برای گیاهان حساس به نمک (مثل خیار و بسیاری از گیاهان دارویی)

✳️ کودهای کامل آلی نیز وجود دارند، اما معمولاً درصد مواد مغذی آن‌ها پایین‌تر است و آزادسازی‌شان کندتر از کودهای شیمیایی است. به همین دلیل، خطر آسیب به گیاه کمتر است.

زیاد همیشه بهتر نیست!

📷 تصویر بالا:
افزایش بیش از حد کود می‌تواند منجر به تجمع نیترات در سبزیجات برگی مثل کاهو شود – که هم برای سلامت انسان خطرناک است و هم برای خاک.

---

کودهای کامل آلی و منابع آن‌ها

ترکیب کودهای آلی با مواد آلی قابل تجزیه (مانند کمپوست یا خاک‌برگ) که بعداً تبدیل به هوموس می‌شوند، بسیار مفید است. به‌ویژه اگر آن‌ها حاوی پوست درخت، خاک‌برگ یا سایر «مواد حامل» باشند که به نگهداری مواد مغذی کمک می‌کنند.

کودهای کامل آلی برای محصولات خاص مانند گوجه‌فرنگی طراحی شده‌اند، و به همین دلیل مقادیر بالایی از مواد مغذی برای باردهی بالا دارند. برای گیاهان دارویی یا سبزیجات حساس‌تر، معمولاً از کودهای با دوز پایین‌تر استفاده می‌شود.

---

اجزای پایه‌ی کودهای کامل

برخی از این اجزا (مانند شاخ و برگ خردشده، استخوان آسیاب‌شده، خاکستر چوب یا پودر صدف) به‌تنهایی هم قابل خریداری‌اند و به عنوان کود پایه قابل استفاده هستند. بسته به نیاز خاک و نوع گیاه، می‌توان آن‌ها را به‌صورت ترکیبی با کمپوست یا دیگر مکمل‌ها استفاده کرد.

مثال:
کود مایع ویناس (Vinasse) – محصول جانبی صنعت چغندر قند – سرشار از نیتروژن است و به عنوان کود مایع آلی استفاده می‌شود.

---

مزایای کودهای آلی با منشأ طبیعی

این کودها عمدتاً از منشأ گیاهی یا معدنی هستند، بدون پردازش شیمیایی، و فقط خرد یا آسیاب شده‌اند. تأثیر آن‌ها معمولاً آهسته ولی پایدار است و در کشاورزی ارگانیک به‌خوبی جواب داده‌اند.

نمونه‌ها:

• کود شاخ و سم (Hornspäne, Hornmehl):
  سرشار از نیتروژن و در کشاورزی ارگانیک رایج. از فرآورده‌های جانبی دامداری به‌دست می‌آید.

• نمک تلخ (Bittersalz) یا سولفات منیزیم:
  منبع طبیعی منیزیم و مناسب برای خاک‌هایی با کمبود این عنصر.

• کودهای فسفره:
  مانند سنگ فسفات که به‌آرامی در خاک آزاد می‌شود. کودهایی که فسفر و پتاسیم را به‌تدریج آزاد می‌کنند، به تعادل عناصر غذایی کمک می‌کنند.

 

کی، چقدر، چه نوع کود؟ – اصول کوددهی

گیاهان سبزی اغلب رشد سریعی دارند و طی چند هفته به اوج باردهی می‌رسند. بنابراین کوددهی به‌موقع، درست به‌اندازه و با نوع مناسب اهمیت زیادی دارد. برخلاف گذشته که شعار «هرچه بیشتر، بهتر» رواج داشت، امروزه مشخص شده که مصرف بیش‌ازحد کودهای حاوی فسفر، پتاسیم یا حتی کلسیم می‌تواند منجر به کمبود جذب سایر مواد مغذی (مانند آهن، منیزیم یا عناصر کمیاب) شود.

📌 کوددهی اصولی باید هم به وضعیت خاک و هم به نیاز واقعی هر گیاه توجه کند.

---

ایده‌آل‌ترین روش: کوددهی بر اساس آزمایش خاک

بهترین روش این است که هر چند سال یک‌بار آزمایش خاک انجام شود تا نیاز به نیتروژن، فسفر، پتاسیم و منیزیم مشخص شود. اما توجه: چون نیتروژن متغیرترین عنصر است، معمولاً از طریق مشاهده رشد گیاه (مثلاً رنگ برگ‌ها یا میزان باردهی) به مقدار مورد نیاز آن پی می‌برند.

نهادهایی مانند LUFAs با بررسی خاک، سطح نیاز به عناصر غذایی را در درجات A تا E طبقه‌بندی می‌کنند.

---

نکات مهم در کوددهی با کمپوست

• اگر خاک در سطح C یا بالاتر باشد، نیازی به کوددهی اضافی نیست.

• اگر خاک در سطح D یا E باشد، مقدار کمپوست یا کودهای پایه باید افزایش یابد.

• معمولاً کمپوست به اندازه کافی فسفر و پتاسیم دارد ولی نیتروژن کمتری دارد. بنابراین در خاک‌های ضعیف‌تر، استفاده از ترکیبات مکمل یا کودهای خاص توصیه می‌شود.

---

قوانین عمومی کوددهی (کادر سمت راست):

✅ از کودهای کامل آلی یا آلی-معدنی استفاده کنید.
برای گیاهان پرنیاز، مقدار کامل را طبق دستور استفاده کنید. برای گیاهان میان‌نیاز، نصف و برای گیاهان کم‌نیاز، یک‌چهارم مقدار کافی است.

✅ اگر کمپوست استفاده می‌کنید، مقدار کود را نصف کنید – برای گیاهان ضعیف‌نیاز ممکن است دیگر نیازی به کوددهی نباشد.

✅ اگر هر سال ۲–۳ لیتر کمپوست در هر متر مربع استفاده می‌کنید، می‌توانید به‌جای کود کامل، از ۱۵۰ گرم کود شاخ‌و‌سم برای گیاهان پرنیاز و ۱۰۰ گرم برای گیاهان میان‌نیاز استفاده کنید.

✅ اگر مقدار pH خاک نامشخص است، هر دو سال یک‌بار در پاییز کمی آهک کشاورزی (کود آهکی دیرجذب) اضافه کنید.

✅ آزمایش خاک باید حداکثر هر ۳–۴ سال انجام شود – مخصوصاً اگر رشد گیاهان، رنگ برگ‌ها یا عملکرد برداشت مشکل داشته باشد و دلیل آن مشخص نباشد.

اصلاح خاک و کوددهی آهکی

اگر آزمایش خاک شما نشان می‌دهد که سطح پتاسیم بالا است، باید کوددهی با پتاسیم را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهید یا کاملاً متوقف کنید.

برخی مراکز آزمایش خاک به‌جای طبقه‌بندی سطوح تغذیه‌ای (A تا E)، صرفاً میزان مواد مغذی (مثل فسفر، پتاسیم، منیزیم) را در خاک اعلام می‌کنند.

آهک‌دهی  بر اساس pH خاک:

• اگر pH خاک پایین باشد: آهک‌دهی سالانه (مثلاً با آهک دولومیتی) توصیه می‌شود.

• اگر pH در محدوده متوسط باشد: آهک‌دهی هر ۲–۳ سال کافی است.

• اگر pH بالا باشد: آهک‌دهی نکنید.

دوز آهک‌دهی معمولاً ۱۵۰–۲۵۰ گرم CaO در هر متر مربع است.

---

خاک با هوموس بالا

اگر خاک باغچه‌تان هوموس زیادی دارد، احتمالاً نیازی به کوددهی مکرر نخواهید داشت. هوموس در زمان رشد به‌تدریج مواد مغذی آزاد می‌کند. به همین دلیل در این نوع خاک‌ها فقط افزودن سالانه کمپوست کافی است.

🟢 نکته مهم: همیشه دستور مصرف کودها را با دقت بخوانید و از مصرف بیش‌ازحد پرهیز کنید.

کوددهی باید:

• روی خاک مرطوب انجام شود

• نه در آفتاب شدید، بلکه در هوای ابری یا خنک

• مایع‌ها با آبپاش توزیع شوند

• جامدات با چنگک یا کولتیواتور سبک مخلوط شوند

---

انواع کود با زمان تأثیر مختلف

• کودهای کندرها (مثل کمپوست ها:
  بهتر است پاییز یا اوایل بهار قبل از کاشت استفاده شوند.
  برای کودهای با مقدار زیاد (مثل Hornspäne)، بهتر است مصرف در دو مرحله تقسیم شود: یک بار در زمان کاشت، بار دیگر ۳–۴ هفته بعد.

• کودهای سریع‌اثر (مثل نیترات‌ها):
  به‌خصوص برای نهال‌های تازه‌کاشته‌شده یا نشاها مناسب‌اند. توصیه می‌شود آن‌ها را طی فصل رشد در دو یا سه نوبت مصرف کنید.

• سبزیجات چندساله:
  کوددهی در ابتدای بهار انجام شود. بعد از مرداد دیگر نیاز به کوددهی نیتروژنی نیست. آهک‌دهی در پاییز بهتر است.

---

سایر اقدامات مراقبتی – پشته‌سازی

در این روش، خاک اطراف گیاه به‌سمت ساقه بالا آورده می‌شود. این روش به‌ویژه در گوجه‌فرنگی، خیار، لوبیا و کلم کاربرد دارد و باعث:

• ایجاد ریشه‌های جانبی

• افزایش جذب آب و مواد مغذی

• بهبود استحکام گیاه

در گیاهانی مثل هویج و سیب‌زمینی، پشته‌سازی از سبز شدن ریشه‌ها و غده‌ها جلوگیری می‌کند و باعث رشد طولانی‌تر ساقه در تره‌فرنگی می‌شود.

📌 پشته‌سازی باید زمانی انجام شود که گیاهان جوان به خوبی رشد کرده‌اند. برای این کار از خاک بین ردیف‌ها استفاده کرده و خاک را به‌آرامی از دو طرف به اطراف پایه‌ی گیاه فشار دهید.

📊 مقادیر متوسط مطلوب در خاک باغچه

امیدوارم مطالب فوق مفید بوده باشند با تشکر از شما…